Tekst: Wim Kellens
In Vlaanderen staan we voor een aantal cruciale uitdagingen in het rioolbeheer. Als assetbeheerder ben ik nauw betrokken bij de ontwikkeling van een roadmap voor een van de grootste rioolbeheerders in de regio.
Onze sector wordt geconfronteerd met vraagstukken die niet langer genegeerd kunnen worden: verouderde infrastructuur, intensievere neerslag, steeds strengere wetgeving, en de behoefte aan duurzame oplossingen. Bovendien hebben we te maken met klimaatdoelstellingen en moeten we ons voorbereiden op lange periodes van droogte, terwijl de druk op de grondwaterkwaliteit blijft toenemen. Door al deze factoren zijn we genoodzaakt om na te denken over slimmere manieren om ons netwerk toekomstbestendig te maken. GIS (Geografische Informatiesystemen) biedt hierin een aantal concrete oplossingen.
Onze sector wordt geconfronteerd met vraagstukken die niet langer genegeerd kunnen worden: verouderde infrastructuur, intensievere neerslag, steeds strengere wetgeving, en de behoefte aan duurzame oplossingen.
De uitdagingen
De grootste uitdagingen in de sector zijn terug te voeren op enkele kernpunten
Klimaat- en reductiedoelstellingen:
In een tijd waarin duurzaamheid centraal staat, liggen er ambitieuze reductiedoelen op tafel. De Vlaamse wetgeving vraagt om een proactieve aanpak om de waterkwaliteit te verbeteren.
Afkoppelingen
Een belangrijke uitdaging is de scheiding van grijs- en hemelwater om het riool te ontlasten en waterzuivering efficiënter te maken. De implementatie van gescheiden stelsels vergt investeringen en planning.
Verouderde infrastructuur
Het Vlaamse rioolnetwerk kampt met veroudering, wat niet alleen kostbaar onderhoud vereist, maar ook vraagt om een strategische aanpak om te voorkomen dat deze netwerken niet meer voldoen aan de hedendaagse eisen.
Monitoring en planning
Met de huidige netwerken is het essentieel om monitoringsystemen in te zetten die tijdig waarschuwingen kunnen geven bij overstorten, piekbelastingen, en andere risico’s. In combinatie met hemelwater- en droogteplannen is dit onmisbaar voor de lange termijn.
Tot slot vormt ook samenwerking binnen de sector een uitdaging; we moeten een antwoord vinden op vragen als: Hoe kunnen we samen sterker worden?
GIS als basis voor oplossingen
Door de ruimtelijke mogelijkheden van GIS kunnen we deze uitdagingen proactief aangaan. GIS kan onder andere helpen om waterstromen te analyseren, kwetsbare plekken in het netwerk in kaart te brengen, en onze infrastructuur slimmer te beheren.
Enkele manieren waarop GIS een bijdrage kan leveren aan duurzaam rioolbeheer in Vlaanderen:
Waterstromen en drainagepatronen in kaart brengen
Door gedetailleerde informatie te verzamelen over neerslag, waterpeil en stroomgebieden, kunnen we inzicht krijgen in de waterstromen in bebouwde gebieden. Deze data helpen bij het identificeren van risicogebieden en het plannen van aanpassingen, zoals infiltratiegebieden en waterbuffering, om overbelasting van het netwerk te voorkomen.
Monitoring van verouderde infrastructuur
Met GIS brengen we de toestand en de leeftijd van onze infrastructuur in kaart. Dit biedt niet alleen een overzicht van welk onderhoud prioriteit heeft, maar helpt ons ook om toekomstige problemen te voorspellen en verouderde segmenten te vernieuwen voordat er problemen optreden.
Scenario-analyse voor klimaatverandering
GIS is een belangrijke bron voor modelleringstools die verschillende scenario’s van klimaatverandering nabootsen. Hiermee krijgen we een beeld van hoe neerslagpatronen of langdurige droogte het netwerk beïnvloeden. Deze simulaties helpen beleidsmakers bij het opstellen van robuuste adaptatieplannen.
Optimalisatie van afkoppelingen
Het plaatsen van gescheiden rioolstelsels kan met behulp van GIS effectief worden gepland. Door omgevingsinformatie en gebruiksdata te combineren, kunnen we bepalen waar afkoppelingen het meest nodig zijn, wat de efficiëntie verhoogt.
Realtime monitoring en “early warning” systemen
Met sensoren gekoppeld aan GIS kunnen we ons netwerk realtime monitoren en vroegtijdig waarschuwingssignalen opvangen. Dit helpt om snel in te grijpen bij noodsituaties, zoals extreme regenval, en om effectief te reageren op piekmomenten die tot overstortingen kunnen leiden.
Ondersteuning bij stedelijke vergroeining
GIS helpt ons om gebieden te identificeren waar groene infrastructuur, zoals wadi’s, groene daken en permeabele bestrating, effectief kan worden ingezet om natuurlijke infiltratie te bevorderen. Dit verlaagt de druk op het netwerk en draagt bij aan duurzame stedelijke planning.
Samenwerkingen en standaarden
De toekomstige uitdagingen vereisen samenwerking tussen gemeenten, provincies, bedrijven en burgers. GIS stelt ons in staat om data beter te delen en gezamenlijk te werken aan oplossingen, maar het succes hangt af van het vaststellen van duidelijke standaarden. Uniformiteit in dataverzameling, analyse en rapportage is essentieel om efficiënt en consistent samen te werken. Samenwerkingsverbanden zullen standaarden moeten ontwikkelen en implementeren, waardoor we binnen en tussen regio’s betere beslissingen kunnen nemen en de kennisdeling verbeteren.
De weg vooruit
Rioolbeheer is een complex maar essentieel onderdeel van een duurzaam Vlaanderen. GIS helpt ons om uitdagingen zoals veroudering, klimaatadaptatie en regelgeving effectiever aan te pakken door inzicht te bieden en slimme oplossingen te ondersteunen.
De roadmap die wij ontwikkelen met GIS als een belangrijk instrument, biedt een solide basis voor de toekomst van rioolbeheer. Maar samenwerking en de inzet van uniforme standaarden zijn net zo belangrijk om onze doelen te bereiken en duurzame, toekomstgerichte waterinfrastructuur te realiseren.
